ทำ RICE - ทำไหร๊? ถอดรหัสเบื้องหลังนิทรรศการที่ปลูกเรื่องราวของข้าวพัทลุง
เผยแพร่เมื่อ 2 days ago
ทำ RICE – ทำไหร๊? ถอดรหัสเบื้องหลังนิทรรศการที่ปลูกเรื่องราวของข้าวพัทลุง โดย พิบูลย์ อมรจิรพร Plural designs
ในวัฒนธรรมไทย “ข้าว” เป็นมากกว่าอาหาร แต่คือรากฐานของชีวิต คือจิตวิญญาณที่หล่อเลี้ยงผู้คนมาหลายชั่วอายุคน และไม่มีที่ไหนที่จะสะท้อนความจริงข้อนี้ได้ลึกซึ้งเท่ากับจังหวัดพัทลุง “เมืองหลวงเรื่องข้าวแห่งภาคใต้” ด้วยความเข้าใจนี้ นิทรรศการ “ทำ RICE – ทำไหร๊?” จึงถือกำเนิดขึ้นในเทศกาลออกแบบปักษ์ใต้ 2568 ที่มาพร้อมชื่ออันชาญฉลาด เป็นทั้งการผสมผสานคำว่า “ทำ” และ “RICE” และพ้องเสียงกับคำถามในภาษาถิ่นใต้ว่า “ทำไหร๊?” (ทำอะไร) เพื่อเชื้อเชิญให้เราตั้งคำถามถึงคุณค่าและความเป็นไปได้ใหม่ๆ ของข้าว
จุดเริ่มต้น – จากคำถามสู่การค้นคว้าที่หยั่งรากถึงแก่น
โปรเจกต์นี้ไม่ได้เริ่มต้นจากการร่างแบบบนกระดาษ แต่เริ่มต้นจากการเดินทางและการสนทนา เพื่อหลีกเลี่ยงการนำเสนอภาพพัทลุงแบบฉาบฉวย ทีมออกแบบได้ลงพื้นที่อย่างจริงจังเพื่อสร้างเนื้อหาจากรากฐานของชุมชนโดยตรง ผ่านการพูดคุยกับผู้เชี่ยวชาญหลากหลายแขนง ทั้งนักวิชาการจากศูนย์วิจัยข้าวพัทลุง เครือข่ายที่ทำงานด้านอาหารและวัตถุดิบท้องถิ่น ไปจนถึงเกษตรกรผู้ปลูกข้าว เพื่อรวบรวมข้อมูลที่ถูกต้องและลึกซึ้งที่สุด ตั้งแต่สายพันธุ์ข้าวโบราณไปจนถึงนวัตกรรมการแปรรูปสมัยใหม่
ความท้าทาย – เมื่อนิทรรศการต้องสนทนากับประวัติศาสตร์
สถานที่จัดแสดงคือ “บ้านเขียนเจริญ” อาคารเก่าแก่ที่มีคุณค่าทางประวัติศาสตร์และเป็นที่ทำการของโครงการมรดกโลกสงขลา โจทย์สำคัญของทีมออกแบบจึงเป็นการสร้างสรรค์นิทรรศการที่สามารถ “สนทนา” กับพื้นที่ได้อย่างให้เกียรติซึ่งกันและกัน ต้องกลมกลืนแต่ไม่กลืนหาย และต้องโดดเด่นแต่ไม่แปลกแยก คำตอบคือการเลือกใช้วัสดุจากธรรมชาติที่สะท้อนถึงแก่นของเรื่องราวและเคารพวัสดุดั้งเดิมของบ้าน ทั้งพื้นอิฐโบราณจากเกาะยอและโครงสร้างไม้ผสมปูน ไฮไลท์สำคัญคือการสร้าง “ผนังฟางข้าว” ขนาดใหญ่ขึ้นเป็นฉากหลังหลัก ซึ่งทำหน้าที่เป็นดั่งประตูนำทางผู้มาเยือนเข้าสู่โลกของข้าว ทั้งในเชิงกายภาพและในเชิงสัญญะ กลิ่นอายและผิวสัมผัสของฟางข้าวได้สร้างบรรยากาศที่อบอุ่นและจริงแท้ตั้งแต่ก้าวแรก
ประสบการณ์ของผู้เข้าชม – การเดินทางผ่านประสาทสัมผัส
ภายในนิทรรศการ ผู้ชมจะไม่ได้พบเพียงป้ายข้อมูลให้อ่าน แต่จะได้เดินทางผ่านเรื่องราวที่จับต้องได้ มีการจัดแสดงวัตถุสามมิติ ไม่ว่าจะเป็นรวงข้าวสายพันธุ์ต่างๆ เครื่องมือทำนาแบบดั้งเดิม ไปจนถึงผลิตภัณฑ์นวัตกรรมที่แปรรูปจากข้าว เพื่อให้ผู้เข้าชมได้มีปฏิสัมพันธ์และเข้าใจเรื่องราวอย่างลึกซึ้ง การออกแบบประสบการณ์ทั้งหมดนี้ มีเป้าหมายเพื่อสร้าง “ต้นแบบ” ของการจัดแสดงนิทรรศการให้กับเมืองสงขลา ที่ซึ่งเนื้อหา การออกแบบ และบริบทของพื้นที่สามารถหลอมรวมกันได้อย่างสมบูรณ์แบบ
มากกว่านิทรรศการเรื่องข้าว “ทำ RICE – ทำไหร๊?” คือสิ่งที่นำเสนอการออกแบบที่เริ่มต้นจากการเคารพในข้อมูล ชุมชน และพื้นที่ ว่าสามารถสร้างสรรค์ประสบการณ์ที่ทรงพลังและมีความหมายได้อย่างไร และเป็นเครื่องย้ำเตือนว่าในเมล็ดข้าวเล็กๆ นั้น มีเรื่องราวอันยิ่งใหญ่ของวัฒนธรรมและอนาคตซ่อนอยู่
_
แชร์
